Gwasanaeth cymorth seicolegol canser a ariennir gan elusen yn cael ei ganmol gan gleifion a gofalwyr

“Rwy’n meddwl ei fod wedi datgloi’r fi go iawn. Dyna a wnaeth mewn gwirionedd. Rwyf nawr yn edrych ar bethau mewn ffordd wahanol, gallaf ddelio â fy meddyliau ac yn gyffredinol yn gweld ochr gadarnhaol pethau, yn hytrach na’r negyddol.”

Dyma sut mae Sharon, claf canser, yn disgrifio ei phrofiad o’r Gwasanaeth Cymorth Seicolegol Canser (CaPS) a ddarperir gan Fwrdd Iechyd Prifysgol Hywel Dda i gleifion canser yn Sir Gaerfyrddin, Ceredigion a Sir Benfro.

Datblygwyd gwasanaeth CaPS diolch i roddion hael i Elusennau Iechyd Hywel Dda, elusen swyddogol y bwrdd iechyd. Ariannodd yr elusen brosiect peilot CaPS dwy flynedd yn 2019-21, a darparwyd cyllid pellach ar gyfer Cam 2 y fenter, a oedd yn rhedeg o 2022-25. O fis Ebrill 2025, roedd y gwasanaeth wedi’i ymgorffori mewn gwasanaethau canser craidd ac mae’n cael ei ariannu gan y bwrdd iechyd.

“Roeddwn i’n gallu archwilio pob math o bethau gyda Helen (y therapydd),” esboniodd Sharon. “Rwy’n gobeithio na fydd yn rhaid i mi weld Helen eto, ond rwy’n gwybod bod yr opsiwn yno os bydd ei angen arnaf. Rwyf wedi gwneud rhai penderfyniadau o ganlyniad i gael y cwnsela. Roedd yn help i siarad â rhywun nad oeddwn yn ei adnabod.”

Uchod: Gofalwr Maureen sydd wedi elwa o wasanaeth CaPS

Ychwanegodd Maureen, gofalwr ar gyfer claf canser: “Ni allaf hyd yn oed ddweud wrthych pa ran ohono a helpodd. Dwi'n gwybod pan adawais i, roeddwn i'n teimlo ychydig o lifft. Am yr awr honno dim ond ni'n dau oedd yn siarad.

“Mewn ffordd roeddwn i’n edrych ymlaen at y sesiynau oherwydd roeddwn i’n gwybod fy mod i’n mynd i gael rhannu fy mhroblemau. Pan aeth pethau’n fwy anodd i mi, siaradais ag Ann (y therapydd) am y peth, ac roeddwn i’n teimlo’n ddiogel yn dweud wrthi. Roedd hi’n gwrando.”

Uchod: Gina Beard, Nyrs Ganser Arweiniol ym Mwrdd Iechyd Prifysgol Hywel Dda

Mae prosiect CaPS yn darparu cymorth seicolegol i bobl yr effeithir arnynt gan ganser 16+ oed o fewn poblogaeth y bwrdd iechyd. Mae Cwnselwyr Canser Arbenigol yn cael eu cyflogi ar draws tair sir Hywel Dda, ac maen nhw’n derbyn 23 o atgyfeiriadau’r mis ar gyfartaledd ar hyn o bryd.

“Does dim rhestrau aros o gwbl,” esboniodd Gina Beard, Nyrs Ganser Arweiniol yn y bwrdd iechyd. “Mae atgyfeiriadau’n cael eu derbyn, eu hasesu a’u cysylltu o fewn pythefnos, sy’n golygu bod cleifion canser yn yr ardal yn cael y cymorth seicolegol sydd ei angen arnynt yn gyflym iawn.

“Mae’r gwasanaeth yn cynnig ystod o opsiynau rhithiol neu wyneb yn wyneb, fel y gall addasu i anghenion cyfathrebu cleifion. Ac mae’r gwasanaeth hefyd yn ymestyn i ofalwyr cleifion canser a rhieni plant â chanser.”

Neilltuir cwnselydd i bob claf neu ofalwr a fydd yn darparu hyd at 12 sesiwn cwnsela, yn dibynnu ar yr angen. Mae hyn yn arwain at dros 3,000 o sesiynau cwnsela yn cael eu darparu bob blwyddyn.

Mae tîm CaPS hefyd yn darparu rhaglenni addysg a hyfforddiant ar gyfer y gweithlu canser i'w harfogi â sgiliau cymorth seicolegol yn eu hymyriadau dyddiol gyda chleifion - er enghraifft, wrth roi gwybod am newyddion drwg a rheoli sgyrsiau anodd.

Yn ogystal, mae'r tîm hefyd yn darparu cymorth seicolegol amhrisiadwy i staff.

Dywedodd Pandora, Nyrs Glinigol Gastroberfeddol Uchaf Arbenigol: “Mae wedi darparu gofod diogel, cefnogol i fyfyrio ar fy ymarfer, archwilio heriau, a chael mewnwelediad gwerthfawr.

“Mae’r broses wedi gwella fy hyder, wedi gwella fy ymresymu clinigol, ac wedi fy helpu i gynnal gwytnwch emosiynol mewn rôl heriol. Rwyf wedi ei chael yn rhan hanfodol o’m datblygiad proffesiynol a’m lles cyffredinol fel ymarferwr.”

Drwy’r Gwasanaeth CaPS, mae Bwrdd Iechyd Prifysgol Hywel Dda wedi arwain y ffordd yng Nghymru o ran darparu cymorth seicolegol i gleifion canser, a dyma’r bwrdd iechyd cyntaf yng Nghymru i ddarparu cymorth seicolegol Lefel 3 i bobl yr effeithir arnynt gan ganser fel rhan o wasanaethau craidd gyda chyllid prif ffrwd y GIG o fis Ebrill 2025.

“Ni fyddai hyn wedi digwydd pe na bai’r prosiect wedi derbyn arian elusennol oedd yn galluogi gwasanaethau canser i adnabod anghenion cleifion ac effaith darparu gwasanaeth oedd yn cwrdd â’r anghenion hynny,” meddai Nicola Llewelyn, Pennaeth Elusennau Iechyd Hywel Dda.

“Diolch i haelioni cymunedau lleol, rydym yn gallu ariannu prosiectau fel hyn sydd y tu hwnt i wariant craidd y GIG, ac sy’n gwneud cymaint o wahaniaeth i brofiadau cleifion, gofalwyr a staff.

“Nid yw’r elusen erioed wedi bod yn bwysicach wrth helpu i ddarparu’r gofal a’r profiadau gorau oll i gleifion a staff. Rydym mor ddiolchgar am bob rhodd a gawn.”